Θεατρικές Παραστάσεις On Demand
Πώς η τεχνολογία αλλάζει τον τρόπο που παρακολουθούμε θεατρικές παραστάσεις.
Αν σας ρωτούσαν, πόσες ταινίες είδατε στο Netflix τους τελευταίους μήνες, θα μπορούσατε να απαντήσετε; Η βόλτα στον κινηματογράφο, καθώς και η παρακολούθηση μιας ταινίας με τον καθιερωμένο τρόπο δεν είναι μία δραστηριότητα που έχουμε ξεχάσει, αλλά κάποια άλλα μέσα έχουν εισβάλει στη ζωή μας, και μας έχουν φέρει νέους τρόπους να απολαμβάνουμε την έβδομη τέχνη. Οι υπηρεσίες video-on-demand μας δίνουν την ευκαιρία να ψυχαγωγηθούμε μέσα από παραδοσιακές συσκευές, όπως η τηλεόραση, όποτε το θελήσουμε. Και δείτε πόσο δημοφιλείς είναι πια! Στο τέλος του 2019, μόνο το Netflix είχε 167 εκατομμύρια χρήστες.
Το μέλλον των ταινιών έχει αλλάξει ή βρίσκεται ήδη εδώ;
Οι ταινίες καθώς και οι τηλεοπτικές σειρές ζουν ήδη το σοκ της μεταφοράς τους από τη μεγάλη οθόνη στη μικρή, και δεν έχουμε καν πιάσει ακόμη το ζήτημα των μικρότερων οθονών, με άλλα λόγια των κινητών συσκευών. Netflix, Amazon Prime, Disney Plus, Hulu, Apple TV και ποιος ξέρει πόσα ακόμη θα έρθουν στην καθημερινότητά μας. Το video-on-demand είναι εδώ για να μείνει, κι εμείς δυσκολευόμαστε να θυμηθούμε πότε ήταν η τελευταία φορά που αγοράσαμε ή νοικιάσαμε ένα DVD. Πολλές ταινίες κάνουν πλέον πρεμιέρα μέσα από αυτές τις πλατφόρμες, και τα μεγάλα ονόματα αρχίζουν να τις βλέπουν πλέον με θετικό μάτι. Για παράδειγμα, το υποψήφιο για όσκαρ The Irishman (2019) του Martin Scorsese, έκανε πρεμιέρα σε πολλές χώρες, όχι στις αίθουσες των κινηματογράφων, αλλά στο Netflix. Τον ίδιο δρόμο επέλεξε και το Roma (2018) του Alfonso Cuaron, που κέρδισε το Χρυσό Λέοντα στο 75ο Φεστιβάλ Βενετίας.
Πέρα από τις on-demand πλατφόρμες, τα social media έχουν κι αυτά ένα μεγάλο κομμάτι της πίτας που αποτελεί το streaming μέσω του internet, προσφέροντας λειτουργίες όπως το Facebook Live και το IGTV. To τελευταίο αποτελεί μέρος του Instagram και επιτρέπει στους λογαριασμούς να ανεβάζουν βίντεο διάρκειας έως και 60 λεπτών, ενώ το National Geographic έχει ήδη εκμεταλλευτεί το νέο αυτό feature, ανεβάζοντας σύντομα ντοκιμαντέρ στο profile του. Ταυτόχρονα, ζωντανές εκδηλώσεις όπως συναυλίες και μουσικά φεστιβάλ αξιοποίησαν τη νέα αυτή τάση, χρησιμοποιώντας διάφορα κοινωνικά δίκτυα και άλλες πλατφόρμες. Πολλά από αυτά τα events μεταδόθηκαν ζωντανά, όπως για παράδειγμα το Coachella Festival, σπάζοντας το ρεκόρ για την πολυπληθέστερη ζωντανή παρακολούθηση video που υπήρξε έως σήμερα για το Youtube (82,9 εκατομμύρια live θεάσεις), αλλά και το Boiler Room, που ισχυρίζεται ότι έχει μεταδώσει πάνω από 3.5 δισεκατομμύρια λεπτά μουσικής από το ξεκίνημά του.
Για το θέατρο, όμως, τι ισχύει;
Ο παραδοσιακός τρόπος παρακολούθησης μιας θεατρικής παράστασης είναι η μετάβαση στο θέατρο, η αγορά εισιτηρίου, η παραμονη στο συγκεκριμένο χώρο για κάποιες ώρες, και μετά η αποχώρηση. Ωστόσο, αυτές τις ημέρες δεν έχουμε μόνο αυτόν τον τρόπο να απολαύσουμε θέατρο. Είναι πολλές οι φορές που έχουμε αναφέρει στα κείμενά μας ότι η τεχνολογία έχει εισβάλει κι αλλάξει πολλές πλευρές της ζωής μας. Μάλιστα,πλέον μπορούμε να παρακολουθήσουμε μία θεατρική παράσταση online. Ναι, καλά διαβάσετε, μπορούμε να δούμε μία παράσταση μέσω διαδικτύου. Αλλά πριν το αναλύσουμε αυτό, ας ρίξουμε μια ματια στο πώς το internet έχει διεισδύσει στη βιομηχανία του θεάτρου.
Αρχικά, ο όρος digital theatre αναφέρεται στη συνύπαρξη των performers και των ψηφιακών μέσων στον ίδιο χώρο μπροστά σε κοινό. Ταυτόχρονα, ψηφιακό μέσο στο πλαίσιο του θεάτρου, θεωρείται οτιδήποτε παράγεται μέσω υπολογιστή, πέρα από φωτισμό και ήχο, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε κάποιο performance. Υπάρχει ακόμη ο όρος cyberformance, που είναι μία εντελώς καινούρια ψηφιακή δημιουργία και διανέμεται σε ένα ψηφιακό κοινό. Πέρα από αυτόν τον όρο, έχουμε επίσης τους όρους “desktop theatre” και “virtual theatre” για να περιγράψουμε ψηφιακές παραστάσεις που χρησιμοποιούν όχι πραγματικούς ηθοποιούς αλλά “συνθετικούς” χαρακτήρες, που αποκαλούνται avatars, κι έχουν δημιουργηθεί από ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Κάτω από τον όρο “digital theatre” μέλη της βιομηχανίας έχουν προσθέσει πλέον το online streaming μιας θεατρικής παράστασης.
Αναφερόμαστε πια όχι μόνο σε έναν διαφορετικό κλάδο και ένα, σίγουρα, διαφορετικό πολιτιστικό προϊόν, αλλά και σε μία διαφορετική εμπειρία. Για να γίνουμε πιο σαφείς, θα ήταν αρκετά ακριβές να αναφέρουμε ότι μιλάμε για ένα υβρίδιο μεταξύ ταινίας και θεάτρου. Μιλάμε για κάτι που ταράζει τα νερά.

Γιατί digital;
Αναλογιζόμενοι τους λόγους για τους οποίους θα μπορούσε κάποιος να προτιμά τον ψηφιακό από τον παραδοσιακό τρόπο παρακολούθησης μιας παράστασης, συναντήσαμε τελικά περισσότερους από όσους περιμέναμε.
Αρχικά, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να εμποδίζουν κάποιον να φτάσει στο θέατρο. Πλήθος ανθρώπων δουλεύουν τις ώρες που πραγματοποιούνται οι παραστάσεις, όπως για παράδειγμα εκείνοι που δουλεύουν στις επιχειρήσεις των κλάδων της εστίασης ή της νυχτερινής φύλαξης χώρων. Δεν χρειάζεται φυσικά καν να αναφερθούμε σε εκείνους που για λόγους ανωτέρας βίας, όπως θέματα υγείας, δεν μπορούν να βγουν από το χώρο τους. Ειδικά, όταν μιλάμε για περιπτώσεις συγκεκριμένου αριθμού παραστάσεων και περιορισμένων ημερών.
Αναφερθήκαμε στο χρόνο, ας μιλήσουμε τώρα για το χώρο. Όντας θεωρητικά προνομιούχοι, έχουμε την τύχη να ζούμε στο αστικό περιβάλλον το οποίο περιλαμβάνει θέατρα, μουσικές σκηνές, κι άλλους χώρους πολιτιστικών εκδηλώσεων. Τι συμβαίνει όμως με εκείνους που μένουν μακριά και δεν μπορούν εύκολα να βρεθούν στο κέντρο μιας πόλης; Υπάρχουν λοιπόν κι εκείνοι που μένουν σε περιοχές πιο απομακρυσμένες, όπως σε χωριά ή νησιά που θα ήθελαν πολύ να έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν μία παράσταση, κάτι το οποίο θα ήταν επιτεύξιμο διαμέσου μιας on-demand υπηρεσίας. Υπάρχουν επίσης εκείνοι που επέλεξαν να συνεχίσουν τη ζωή τους σε μία άλλη χώρα και σίγουρα θα ήθελαν να μπορούν να δουν μία παράσταση στη μητρική τους γλώσσα. Συνοψίζοντας, υπάρχουν πολλοί που θα ήθελαν να απολαύσουν το θέατρο αλλά μοιάζει για αυτούς να είναι μία σχέση από απόσταση.
Άλλος ένας ακόμη λόγος που θα παρακινούσε κάποιον να παρακολουθήσει θέατρο online θα ήταν να μην μπορεί να καλύψει οικονομικά το κόστος των ζωντανών παραστάσεων. Πρέπει να αποδεχτούμε το γεγονός ότι οι ποικίλες παραστάσεις, που μπορεί κάποιος να θέλει να παρακολουθήσει, πλησιάζουν ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό. Το κόστος όμως για ένα σύνολο παραστάσεων, υπό τη μορφή μιας μηνιαίας συνδρομής, θα είναι πολύ διαφορετικό, ακολουθώντας την αντίστοιχη διαφορά κόστους που υπάρχει για παράδειγμα μεταξύ του Netflix και του παραδοσιακού κινηματογράφου. Με έναν τόσο απλό τρόπο, το θέατρο γίνεται προσιτό και χάνει τον, μερικές φορές, αποκλειστικό του χαρακτήρα εξαιτίας του, μερικές φορές, υψηλού κόστους.
Αυτοί είναι οι πρακτικοί λόγοι, ώρα για την ψυχαγωγία! Πόσες φορές έχουμε ζήσει κάποιο live performance (δεν έχει σημασία το είδος) και έχουμε ευχηθεί να μπορούσαμε να γυρίσουμε πίσω το χρόνο και να το ξαναδούμε; Το video-on-demand μας δίνει τη δυνατότητα να ξαναζήσουμε την έξαψη αυτή, τον τρόμο, την έκπληξη ή οποιοδήποτε άλλο συναίσθημα μας δημιούργησε μία σκηνή. Σκεφτείτε να μπορείτε να ζήσετε την εμπειρία της κάθαρσης ξανά και ξανά και ξανά. Αφήνοντας το rewind στην άκρη, εάν κάποιος ή κάτι σας τραβήξει την προσοχή, με το video-on-demand μπορείτε πάντα να πατήσετε το pause και να συνεχίσετε όποτε θέλετε το performance.
Τέλος, το ψηφιακό στοιχείο έχει ενσωματωθεί πλήρως στο μοντέρνο τρόπο ζωής μας. Ψωνίζουμε online, δουλεύουμε online, παραγγέλνουμε φαγητό online, ψυχαγωγούμαστε online. Δεν σημαίνει πως αν το θέατρο δεν υιοθετήσει τις σύγχρονες πρακτικές της νέας αυτής εποχής δεν θα επιβιώσει, το έχει κάνει εδώ και πολλά χρόνια, αλλά θα έρθει πιο κοντά σε μία γενιά που σίγουρα θα αγκαλιάσει τον ψηφιακό κόσμο περισσότερο από εμάς. Άρα, γιατί να μείνει το θέατρο πίσω;
Εάν και αλλά
Κάθε αλλαγή έχει και τους αντιρρησίες της. Τα μέλη και το cast μιας θεατρικής παραγωγής μπορεί να νιώθουν ότι με αυτόν τον τρόπο απειλείται η παραγωγικότητά τους κι ότι τα όποια λάθη που πιθανώς γίνουν, θα καταγραφούν και θα μεταδοθούν παγκοσμίως. Ωστόσο, λάθη γίνονται σχεδόν σε κάθε παράσταση κι αυτό είναι κάτι που ποτέ δεν θα σταματήσει. Το κοινό συνήθως δεν τα αντιλαμβάνεται, κι αν ακόμη το κάνει, η όλη διαδικασία μαγνητοσκόπησης μπορεί να επαναληφθεί, αν τα λάθη είναι τελικά τόσο κρίσιμα. Ένας φίλος μας σημείωσε επίσης ότι οι ελιτιστές της βιομηχανίας του θεάτρου θα θεωρήσουν πως με αυτήν την εξέλιξη, το τελικό πολιτιστικό προϊόν θα ευτελιστεί. Κι ευθύς αμέσως μας ήρθε ο Duchamp στο μυαλό: είναι ένα απλό αντικείμενο τέχνη εξαιτίας της ιδρυματοποίησης; Το προϊόν του ζωντανού θεάτρου θα συνεχίζει να εκτιμάται, καθότι είναι μοναδικό. Ένα πράγμα που αδιαμφισβήτητα θα αλλάξει είναι ο αριθμός των ανθρώπων που θα μπορούν να έχουν την εμπειρία μιας θεατρικής παράστασης. Και σίγουρα το αξίζουν.
Αναζωογονητικό και υποσχόμενο
Αρκετοί θα βιαστούν να καταλήξουν σε συμπεράσματα που θα μιλούν για το χαμό του θεάτρου ή που θα αποδοκιμάζουν τη νέα αυτή προσθήκη στην ψυχαγωγία του είδους. Αλλά ας πάρουμε λίγο χρόνο να σκεφτούμε την απήχηση που μπορεί να έχει μια παράσταση. Από τους ανθρώπους μία πόλης, και κάποιους λίγους επισκέπτες, το κοινό μπορεί να φτάσει σε όλη τη χώρα. Και ναι, γιατί όχι, σε όλο τον κόσμο.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η αναγνωρισιμότητα των ενδιαφερόμενων μελών θα αυξάνεται εντυπωσιακά. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα αναγνωρίζουν τα ονόματα των συντελεστών, των παραγωγών, των δραματουργών, τα ονόματα των έργων, κλπ. Επίσης, όπως ανέφερε ο Paul Gordon, συνθέτης του Έμμα, μία streaming πλατφόρμα προσφέρει μεγαλύτερες πιθανότητας επιτυχίας σε μία παράσταση. Ένα ευρύτερο κοινό σημαίνει μεγαλύτερα κέρδη, κάτι το οποίο δεν περνάει απαρατήρητο από τις ομάδες παραγωγής θεάτρου.
Λεφτά, φήμη, υστεροφημία. Είναι πολλά (τα λεφτά), Άρη.
Ρίξτε μία ματιά σε μερικούς χρήσιμους συνδέσμους που θα μπορούσατε να επισκεφθείτε: Digital Theatre, The Metropolitan Opera, Berliner Philharmoniker, Unstage.